Αντιγριπικός εμβολιασμός ιατρονοσηλευτικού προσωπικού: στόχος η προστασία των ασθενών

Ωφελείν ή μη βλάπτειν»  – Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.)

Η νοσοκομειακή γρίπη αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, ηλικι­ωμένους και νεογνά. Επιδημίες έχουν καταγραφεί σε διάφορους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, με ποσοστά προσβολής μέχρι 54,8%, θνητότητα μέχρι 25%, ποσοστά κλεισίματος της μονάδας μέχρι 38,5%, και υψηλό κόστος λόγω επιπλέον διαγνωστικών εξετάσεων, θεραπείας, και παράταση νοσηλείας [1]. Ο ιός της γρίπης μπορεί να μεταδοθεί εξαιρετικά γρήγορα μέσα σε κλειστούς χώρους και να προκαλέσει επιδημίες με απότομη έναρξη. Ασθενείς με μη διαγνωσμέ­νη γρίπη και επισκέπτες μπορεί να μεταδώσουν τη γρίπη σε νοσηλευόμενους ασθενείς. Όμως, οι ανεμβολίαστοι επαγγελματίες υγείας αποτελούν την κύρια πηγή νοσοκομειακής γρίπης, αφού συχνά συνεχίζουν να εργάζονται ενώ υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης του ιού [1].

Ο εμβολιασμός των εργαζομένων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας αποτελεί το κύριο προ­ληπτικό μέσο κατά της νοσοκομειακής μετάδοσης της γρίπης και συστήνεται παγκοσμίως από τους φορείς δημόσιας υγείας [2]. Η σύσταση αυτή στοχεύει στην προστασία ευάλωτων ασθενών από τη μετάδοση γρίπης μέσα σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Αυτό είναι σημαντικό αφού άτομα σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση επιπλοκών και θάνατο λόγω γρίπης (π.χ. άτομα με υποκείμενα νοσήματα και ηλικιωμένοι) χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες παροχής υγείας συχνά και ο εμβολιασμός τους έχει περιορισμένο αποτέλεσμα. Ο εμβολιασμός του προσωπικού είναι εξίσου σημαντικός για την προστασία των ίδιων από την επαγγελματική μετάδοση της γρίπης και πιθα­νόν της οικογένειάς τους, την πρόληψη των απουσιών του προσωπικού και τη διαταραχή των υπηρεσιών υγείας κατά τη διάρκεια της εποχής της γρίπης. Επιπρόσθετα, η απότομη αύξηση της αντοχής της αμανταδίνης και η ανάδυση στελεχών με αντοχή στην οσελταμιβίρη τα τελευταία χρόνια, μας υπενθυμίζουν ότι τα μέσα που διαθέτουμε για τον περιορισμό της διασποράς της γρίπης σε κλειστούς χώρους είναι περιορισμένα [1].

Το εμβόλιο της γρίπης είναι 70-90% αποτελεσματικό σε υγιείς ενήλικες κάτω των 65 ετών, μία κατηγορία όπου σχεδόν όλοι οι επαγγελματίες υγείας εμπίπτουν, και έχει μακροχρόνια αποδε­δειγμένη ασφάλεια. Η εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού των επαγγελματιών υγείας σχε­τίζεται με λιγότερα επεισόδια γρίπης και γριπώδους συνδρομής, και απουσίας από την εργασία. Η αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης των εργαζομένων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας σχετίζεται με μείωση των περιστατικών νοσοκομειακής γρίπης, ενώ επιδημίες συμβαίνουν στα πλαίσια χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης. Ο αντιγριπικός εμβολιασμός του προσωπικού σε ιδρύ­ματα χρονίως πασχόντων ελαττώνει τη θνητότητα από όλες τις αιτίες, τα επεισόδια γριπώδους συνδρομής, και τις εισαγωγές των τροφίμων αυτών σε νοσοκομεία [3,4].

Ο αντιγριπικός εμβολιασμός συστήνεται σ’ όλους τους εργαζόμενους που μπορεί να έρθουν σε επαφή με ασθενείς, συμπεριλαμβανομένων του μόνιμου και μη προσωπικού, των εκπαιδευτών και των φοιτητών.Προτεραιότητα έχει ο εμβολιασμός των εργαζομένων σε Μονάδες Εντατικής Θεραπεί­ας, Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών, ογκολογικά, πνευμονολογικά και καρδιολογικά τμήμα­τα, καθώς και σε τμήματα με μεταμοσχευμένους ασθενείς, και τα τμήματα επειγόντων περιστατικών.

Ως στόχος εμβολιαστικής κάλυψης των εργαζομένων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας τίθεται το 90% [2]. Παρόλο που ο εμβολιασμός των εργαζομένων συστήνεται εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες και το γεγονός ότι ο εμβολιασμός του προσωπικού είναι αποτελεσματικός για την πρόληψη της νοσοκομειακής γρίπης, τα επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης των εργαζομένων κυμαίνονται από 2% μέχρι 16,36% στην Ελλάδα [5]. Εμπόδια για την επίτευξη υψηλότερου ποσοστού είναι οι λανθασμένες αντιλήψεις του προσωπικού για την ασφάλεια και την αποτελε­σματικότητα του εμβολίου, η πεποίθηση τους ότι δεν κινδυνεύουν να κολλήσουν γρίπη, η άγνοια των συστάσεων για εμβολιασμό και η μη διάθεση του εμβολίου.

Στρατηγικές που σχετίζονται με αυξημένα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης είναι ο δωρεάν εμ­βολιασμός στο χώρο εργασίας, η οργάνωση διαλέξεων για τα οφέλη, την ασφάλεια και την απο­τελεσματικότητα του εμβολίου, η χρήση κινητού συνεργείου εμβολιασμού και η εφαρμογή προ­γραμμάτων υποχρεωτικού εμβολιασμού. Πρόσφατα εφαρμόσθηκαν προγράμματα υποχρεωτικού αντιγριπικού εμβολιασμού σε νοσοκομεία των Ηνωμένων Πολιτειών, με σχεδόν 100% κάλυψη.

Οι χώροι παροχής υπηρεσιών υγείας και οι εργαζόμενοι σε αυτούς έχουν την ηθική υποχρέωση να προστατεύουν τους ευάλωτους ασθενείς και να εξασφαλίζουν την ποιότητα των παρεχομένων υπη­ρεσιών. Η υποχρέωση αυτή αποτελεί τη βάση της κλινικής πράξης από την εποχή του Ιπποκράτη.

Βιβλιογραφικέςαναφορές

1. Maltezou HC. Nosocomial influenza: new concepts and practice. Curr Opin Infect Dis 2008;21:337-343

2. Prevention and Control of Influenza with Vaccines: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2011. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2011;60:1128-1132

3. Hayward AC, Harling R, Wetten S, et al. Effectiveness of an influenza vaccine programme for care home staff to prevent death, morbidity, and health care use among residents: cluster randomized controlled trial. Br Med J 2006;333:1241

4. Carman WF, Elder AG, Wallace LA, et al. Effects of influenza vaccination of health-care workers on mortality of elderly people in long-term care: a randomized controlled trial. Lancet 2000;355:93-7

5. Maltezou HC, Maragos A, Halharapi T, et al. Factors influencing influenza vaccination rates among healthcare workers in Greek hospitals. J Hosp Infect 2007;66:156-9